Tastbaar digitaal: Wat schermloze technologie kan betekenen voor de ervaring van de cultuurbezoeker

In dit artikel laten we zien dat digitale cultuureducatie en participatie niet altijd ‘met een scherm of app’ betekent. We delen voorbeelden die de voordelen van digitale middelen hebben en ook zorgt dat je bezoekers actief en fysiek betrokken zijn, zonder scherm.

Digitaal voordeel

Met digitaal is het eenvoudig om tekst, geluid, beelden en video te combineren, het is allemaal opgebouwd uit enen en nullen. Dit biedt kansen voor multimediale culturele ervaringen waarbij bezoekers niet alleen kunnen navigeren en reageren, maar ook interactie en personalisatie ervaren. Bovendien verbindt digitale technologie moeiteloos informatie uit verschillende tijden en plaatsen. Hoewel visuele communicatie via scherm ons medialandschap domineert, biedt digitale technologie volop andere mogelijkheden. In cultuureducatie en participatie zien we ook toepassingen die andere zintuigen aanspreken en de fysieke verbinding stimuleren.

Onderzoek andere prikkels

Je bent nu eenmaal meer dan alleen je ogen, oren en het topje van je vinger dat een scherm aanraakt. Denk hierbij naast het gezichtsvermogen ook aan, gehoor, reuk, smaak, lichaamsbewustzijn en allerlei andere tactiele sensaties zoals zacht, warm, koud, structuur etc. Het is misschien niet altijd de eerste gedachte, maar digitale technologie kan ook deze zintuigen stimuleren! 

Integratie

Een belangrijke ontwikkeling in de technische wereld is dat de gereedschappen om digitale informatie te maken en gebruiken, steeds kleiner worden. Mini-computertjes kun je dus onzichtbaar op allerlei plekken hun werk laten doen. Dit maakt bijna onzichtbare integratie van digitale technologie met bijbehorende mogelijkheden op allerlei plekken mogelijk. En die mogelijkheden creëren nieuwe manieren van verhalen vertellen en ervaringen overbrengen. Ook voor culturele instellingen is dat een waardevolle toevoeging aan het digitale landschap.

Tastbare digitale toepassingsvoorbeelden

Met een aantal voorbeelden laten we zien dat door het gebruik van fysieke objecten, de omgeving, het lichaam én een geïntegreerde technologie, bezoekers zich nauwer verbonden kunnen voelen met erfgoed, cultuur en/of elkaar. Immateriële elementen zoals verhalen, tradities of onderzoek worden fysiek ontsloten en invoelbaar.

• In het Rijksmuseum (en andere musea) kun je op pad met de twee interactieve knuffels Pim en Pom. Deze Tellmies (Opent een externe link) van Go Wonder hebben een ingebouwde speaker en sensoren die de aanraking van de bezoekers registreren en er vervolgens op reageren. Ze weten waar ze zijn in het museum door kleine zendertjes. Een interactieve audiotour dus, maar met alle tactiliteit van een gezellige knuffel om je emotioneel mee te verbinden. De open audio faciliteert een gezamenlijke gezins- of klaservaring.
  
• De digitale erfgoedprojecten van het Europese project meSch (Opent een externe link) (met o.a. Waag Futurelab als partner) zorgen ervoor dat bezoekers zelf fysiek aan de slag moeten om een verhaal te horen met een emotioneel passende beweging. Een sensor in de laars van een bezoeker activeert een audioverhaal over de oorlog, maar pas als bezoekers allemaal gezamenlijk marcheren: een immersieve ervaring.
  
• Ook kan digitale technologie de beleving van materiële eigenschappen van objecten versterken, bijvoorbeeld in de vorm van de ‘whispering table’ (Opent een externe link) in het Joods Museum in Berlijn. Bezoekers kunnen plaatsnemen aan een eettafel waar ze een interactie aangaan met het servies, dat hen iets na het oppakken vertelt over tafeltradities in verschillende culturen. De serviesobjecten praten ook tegen elkaar. De eettafel wordt daarmee als universele plek neergezet om met elkaar te communiceren en er ontstaat voor omstanders een audiolandschap van een gezellig diner.
  
• Tot slot zie je dat de afwezigheid van een scherm ook met inclusiviteit gecombineerd kan worden. In de experience Dialogue in the Dark in Das Dialoghaus Hamburg (o.a. ontwikkeld door Kiss the Frog (Opent een externe link)) krijgen bezoekers een voorproefje van hoe het is om door de wereld te navigeren zonder zicht, en maken ze kennis met ondersteunende technologieën hiervoor.

Inspiratie uit de kunst

Naast deze toegepaste voorbeelden werken ook autonome kunstenaars en collectieven steeds meer met geïntegreerde technologie in slimme omgevingen en objecten. Hoewel deze niet direct een verhaal aan het publiek willen overbrengen, dienen ze wel als inspiratie om te laten zien wat de mogelijkheden zijn.

Bijvoorbeeld in het werk Murmering Minds (Opent een externe link) van (Opent een externe link)Studio Drift, waar zestig autonoom bewegende apparaatjes reageren op de bewegingen van bezoekers en zo allerlei bewegingen ontlokken aan de bezoekers die ermee aan de slag gaan. 

En bij de installatie The Band (Opent een externe link) (Biodigital Autonomous Neuro Dancers) van FriendsWithYou. Deze aaibare robots bewegen door een bibliotheeklobby in Cleveland en reageren op bezoekers met warme en vriendelijke geluiden met als doel om de bieb als ‘thuis’ te laten voelen.

De installatie ‘Help, er zit een beer in mijn tent!’ voor Cinekid (door Marieke van der Burg en Leon van Oldenborgh) is een soort omgekeerde escaperoom. Een interactieve tent in een immersieve setting (Opent een externe link) daagt het publiek uit om in actie te komen en de beer uit de tent te jagen. Je ziet dat bezoekers van alles proberen voor ze ontdekken hoe de beer er uiteindelijk vandoor gaat.

Er zijn dus allerlei mogelijkheden voor met digitale technologie om je verhaal en beleving tastbaarder te maken voor verschillende doelgroepen. Leuk en handig, maar belangrijk voor de toekomst, want uit onderzoek blijkt dat actieve betrokkenheid de motivatie om mee te doen verhoogt bij leerlingen. Wie werkt met de doelgroepen Gen Z of Alpha, weet dat interactie en expressie vooral voor hen van groot belang zijn.