Een langer leven voor je IT-hardware? Gebruik de R-ladder
De grootste factor van de totale milieu-impact van IT zit in de hardware. Frans onderzoek schat het hardware-gedeelte op 80% van de totale milieu-impact van IT. En van die IT-hardware is de productiefase het vervuilendst. Die vindt dus al plaats voordat je je computer of smartphone uit de verpakking haalt. De winning van schaarse en vaak giftige materialen in mijnen is de grootste vervuilingsfactor. Hoe zorg je als culturele organisatie voor een duurzamer hardware-beleid?
IT-hardware is onderdeel van ons dagelijks leven. In musea, op podia, in bibliotheken en kunstinstellingen kunnen we niet zonder apparatuur om het publiek te betrekken, collecties toegankelijk te maken, doelgroepen te bereiken, online aanbod te creëren en nog veel meer. Voor een computer van 2 kilo is 800 kilo aan basisgrondstoffen nodig en anderhalve ton water. Plus uiteraard de nodige energie. Duurzamer hardware-beleid maakt dus het verschil. Het bespaart niet alleen grondstoffen en uitstoot, maar ook kosten! Goed hardware-beleid is een voorwaarde voor duurzame innovatie binnen de culturele sector.
Wat is IT-hardware?
IT-hardware omvat fysieke apparatuur voor computernetwerken en gegevensverwerking. Dit zijn computers, servers, mobiele telefoons, randapparatuur (zoals printers en scanners), opslagapparaten, netwerkcomponenten (routers, switches) en invoerapparaten (toetsenborden, muizen). IT-hardware vormt de basis van digitale systemen en werkt samen met software om informatie te verwerken en te beheren.
Een belangrijk onderdeel van een hardware-beleid is het levenscyclusbeheer. Hierin is o.a. vastgelegd wanneer hardware wordt vervangen. De R-ladder is een handig hulpmiddel voor het nadenken over circulariteit van bijvoorbeeld computers en smartphones. Hoe hoger de trede op de R-ladder, hoe meer circulair de strategie is. Hierbij is R1 het meest circulair en R6 het minst.
Per trede stellen we een aantal vragen, die helpen om het hardware-beleid te verduurzamen.
R-ladder
R1. Refuse en Rethink (afwijzen en heroverwegen)
Stel deze vragen:
- Heeft onze organisatie nieuwe apparatuur nodig?
- Kunnen we de aanschaf uitstellen of zelfs helemaal skippen?
- Is er een samenwerkingsvorm mogelijk waarbij apparatuur (bijvoorbeeld voor video-opnames ten behoeve van streaming) gedeeld wordt?
Niet aankopen is de duurzaamste optie.
R2. Reduce (verminderen)
Stel deze vragen:
- Hoeveel hebben we nodig?
- Moet elke device vervangen worden, of kan een deel langer mee?
Door medewerkers te stimuleren voorzichtig met hun laptop en telefoon om te gaan en goede beschermhoesjes bij apparaten te leveren, verminder je de milieu-impact. Ook het uitschakelen van alle hardware wanneer deze niet in gebruik is, draagt bij aan een langere levensduur én bespaart energie.
R3. Re-use (hergebruiken)
Stel deze vragen:
- Is de apparatuur geschikt voor hergebruik, intern of extern?
Als er in jouw organisatie erg strenge eisen aan de hardware zijn, waardoor vervanging verplicht is, zijn er mogelijk externe partijen die een goede herbestemming hebben voor oude laptops en smartphones.
R4. Repair, Refurbish, en Repurpose (repareren, opknappen, reviseren en hergebruiken)
Stel deze vragen:
- Is de apparatuur te repareren of te reviseren?
- Is er een andere bestemming mogelijk voor de apparatuur, waardoor deze langer gebruikt wordt?
Let bij de aankoop op repareerbaarheid en modulaire opbouw (bijvoorbeeld Fairphone), waardoor kapotte onderdelen gemakkelijk vervangen kunnen worden. De Europese richtlijn Right to repair stimuleert repareerbaarheid. Bij reviseren worden ook onderdelen die nog werken, maar waarvan verwacht wordt dat ze het gaan begeven bij voorbaat vervangen.
Europese richtlijn Right to repair
Volgens de Europese Commissie veroorzaakt het voortijdige weggooien van spullen 261 miljoen ton CO2-equivalent, verbruikt het 30 miljoen ton hulpbronnen en genereert het 35 miljoen ton afval per jaar in de EU.
De richtlijn Right to repair versterkt het recht op reparatie en is bedoeld om afval te verminderen. Fabrikanten worden aangemoedigd om goederen zoals smartphones en laptops te repareren en consumenten om de levenscyclus van hun product te verlengen door middel van reparatie.
R5. Recycling
Stel deze vraag:
- Is recycling echt de enige overgebleven optie?
Bied e-waste pas aan voor recycling als R1 t/m R4 niet meer mogelijk zijn. Hoewel recycling lange tijd als duurzame strategie is gezien, zijn de eerdere fases in de duurzaamheidsladder duurzamer. Voor recycling is veel energie nodig en niet alle materialen uit een laptop of smartphone lenen zich ervoor. In elke smartphone zit een groot deel van de elementen uit het periodiek systeem (o.a. goud en zilver). Kleine hoeveelheden recyclen is vaak nauwelijks de moeite, omdat het veel tijd, energie en geld kost.
Het periodiek systeem in je telefoon
In de Europese Unie worden per maand zo’n 10 miljoen smartphones gekocht. Wist je dat voor elke smartphone minstens een derde van alle elementen uit het periodiek systeem gebruikt is? En dat een aantal van deze bestanddelen gestaag opraakt? De levering van 17 van de elementen wordt de komende jaren schaars. Ook zijn er giftige stoffen bij die onder slechte arbeidsomstandigheden uit mijnen worden gewonnen. Bekijk het periodieke systeem hier.
R6. Recover (terugwinnen van energie)
Stel deze vraag:
- Is er niets anders meer mogelijk dan vernietiging van de oude apparaten?
De energie die vrijkomt bij de verbranding van afval kan hergebruikt worden. In een circulaire economie komen zo weinig mogelijk materialen in deze fase terecht.
Tips voor een duurzaam hardware-beleid
Maak ook je collega’s en je publiek bewust van de impact die een duurzamer hardware-beleid heeft. Goed voorbeeld doet goed volgen.
Neem in je duurzaamheidsbeleid op wat je met e-waste doet en maak duurzame inkoop van diensten en goederen onderdeel van je inkoopvoorwaarden.
Breng apparatuur die nog te repareren valt naar een Repair Café. Dit zijn gratis toegankelijke bijeenkomsten die draaien om (samen) repareren. Dit oorspronkelijk Nederlandse initiatief is uitgegroeid tot een succesvol internationaal fenomeen dat bijdraagt aan duurzaamheid doordat (elektronische) apparatuur een langer leven krijgt.
Verdiep je verder in hoe je jouw culturele organisatie kan verduurzamen, dit kan al in 10 stappen. Lees hier meer over in het artikel 'Green IT: 10 acties voor culturele organisaties'.
Duurzaamheid en digitale transformatie gaan hand in hand en worden dan samen ook wel de 'twin transition' genoemd. Neem duurzaamheid bij het starten van een digitaal projectdan ook als vast onderdeel van de IT keten mee.
