Augmented reality in ‘Parsifal’ revolutioneert de opera

Nieuwe technologieën in de kunst

Jay Scheib is hoogleraar aan het Massachusetts Institute of Technology (MIT) en leidt daar de afdeling voor muziek en podiumkunsten. Hij richt zich op de integratie van nieuwe technologieën in de kunst. In 2023 waagt hij zich aan iets wat nog nooit eerder gedaan is: hij wil de klassieke Wagner-opera ‘Parsifal’ van een extra laag voorzien dankzij duizenden uniek geprogrammeerde AR-brillen tijdens een jaarlijks festival in Duitsland.

AR: de toekomst van opera

Het gebruik van AR in ‘Parsifal’ was een ambitieus project en kan een kijkje geven in de toekomst van opera. Voor het eerst zit het publiek midden in de voorstelling in plaats van te aanschouwen wat er op het podium gebeurt.

De AR-bril voegde een digitale laag toe aan het traditionele podium: middeleeuwse tekens, rondvliegend puin na een explosie en zelfs surrealistische objecten zoals een graafmachine die over het toneel leek te bewegen. “Dingen die in het echt niet mogelijk zijn op een podium, kunnen door de AR-bril wel getoond worden,” aldus Scheib. Om een ongeëvenaarde zintuiglijke ervaring te realiseren, werkte MIT samen met de Koreaanse game-ontwikkelaar NCSoft.

AR-brillen: van close-up naar veraf

Scheib maakt het zichzelf en zijn team niet makkelijk. Een van de uitdagingen waar ze mee te maken krijgen, is dat de meeste AR-brillen gemaakt zijn om je ogen dichtbij te laten focussen, maar in dit geval moeten je ogen de verte in kijken, het podium op. “Daarom hebben we een laserscan van het Festspielhaus in Bayreuth gemaakt. En we ontwikkelden een tot op de millimeter nauwkeurige digital twin van de zaal.”

De uitdaging achter Scheib's digital twin

Vervolgens moet in de digital twin elke bril toegekend worden aan een eigen zitplaats. “Zo weten we precies waar welke bril is, bijvoorbeeld rij C, stoel 12. Daarna moest elke bril individueel geprogrammeerd worden vanuit het eigen perspectief.” Dat betekende een monsteroperatie. Er lag namelijk een plan voor 2000 brillen. Terwijl het team bij MIT bezig was met deze mega-operatie, ontstonden er financiële spanningen binnen de organisatie in Duitsland.

Schaalbaarheid nieuwe technologie

Wat oorspronkelijk bedoeld was als een AR-ervaring voor het hele publiek, werd uiteindelijk maar voor een een kleine groep beschikbaar. De organisatie wilde niet de portemonnee trekken voor al de brillen. Ongeveer 300 van de 2000 brillen werden daadwerkelijk gemaakt en gebruikt, waardoor 80% van het publiek de voorstelling zonder de innovatieve technologie moest bekijken.

Podcasthost Anic van Damme vraagt Jay Scheib naar zijn visie over de schaalbaarheid van nieuwe technologie. Liggen er in de toekomst in elk theater straks AR-brillen klaar voor dit soort toepassingen?

Een crossover tussen podiumkunst en technologie biedt ontzettend veel mogelijkheden voor verschillende partijen. Een extra laag toevoegen biedt enorme artistieke mogelijkheden voor kunstenaars. Maar ook voor de organisatie: het kan ook een jonger en technologiegericht publiek aantrekken dat anders misschien niet geïnteresseerd zou zijn in traditionele kunstvormen.

Ben je benieuwd naar meer uit het interview met Jay Scheib? Kijk dan de hele aflevering van Cultuurshift. Daarin bespreekt een panel met Nederlandse tech- en cultuurexperts de AR-opera ‘Parsifal’.