Museum de Heksenwaag biedt rijkere bezoekersbeleving dankzij kunstmatige intelligentie
Hoe zorg je ervoor dat bezoekers van culturele organisaties betrokken raken bij het verhaal dat je wilt vertellen? Museum de Heksenwaag maakt hiervoor gebruik van een installatie gebaseerd op kunstmatige intelligentie. Zo ontdekt men op een interactieve en gepersonaliseerde manier de overeenkomsten tussen de heksenjacht van toen en de dynamiek op sociale media vandaag de dag.
AI legt verbinding tussen heden en verleden
Wie het historische pand van Museum de Heksenwaag binnenkomt, loopt direct tegen een levensgrote weegschaal aan, waarmee eeuwen geleden tal van mensen werden gewogen. Het is niet het enige interactieve element in het museum. Sinds enkele maanden is op de eerste verdieping van het oude waaggebouw in het centrum van Oudewater een AI-installatie (Opent een externe link) te vinden.
Daar zijn bezoekers getuige van de arrestatie van een kruidenvrouw in haar winkel: ze wordt voor onze ogen beticht van hekserij. Bezoekers worden actief aangesproken op hun medeplichtigheid: waarom staan zij bij deze van hekserij beschuldigde vrouw in haar kruidenwinkel? Hebben ze haar weleens betrapt op verdacht gedrag? Welk antwoord de bezoeker ook geeft, de controleur heeft zijn oordeel al geveld.
Vervolgens maakt de installatie een sprong naar het heden, waarbij gebruikers uitgenodigd worden zich te mengen in een discussie tussen twee dorpsgenoten over een bericht op sociale media. In beide situaties zijn gebruikers getuige van een beschuldiging en worden ze gedwongen een kant te kiezen. De karakters spelen in beide gevallen in op de antwoorden die de bezoeker geeft, wat de betrokkenheid en identificatie met de karakters vergroot.
Getuige van beschuldiging
‘We willen bezoekers bewust maken van de relatie tussen het gedachtegoed rondom de heksenvervolgingen toen en de wereld van nu, met sociale media als digitale brandstapel,’ legt directeur Isa van der Wee uit. ‘Aanvankelijk wilden we daarvoor een film produceren, maar dat werd te duur. Bovendien wilden we bezoekers actief betrekken. Daarvoor bleek een AI-installatie de perfecte vorm.’
Voor de ontwikkeling werd ImproVive (Opent een externe link) in de arm genomen, dat al bijna tien jaar zulke installaties maakt. ‘We gingen direct aan de slag met een script,’ vertelt oprichter Roger ter Heide. ‘Al snel werd duidelijk dat een deel van het verhaal zich in het verleden moest afspelen en een deel in het heden. Gebruikers moesten zelf de verbinding leggen: de taal en omgeving van de twee delen zijn verschillend, maar de manier waarop mensen vanuit hun eigen positie de ander beoordelen is na al die eeuwen nog vaak hetzelfde.’
Doelbewust laagdrempelig
Bezoekers krijgen in de AI-installatie sturende vragen. ‘Het helpt ons bezoekers emotioneel te betrekken bij het verhaal dat we willen vertellen, veel beter dan een stuk tekst of een video dat kan.’
Tijdens de tests gaven bezoekers al aan dat de installatie aan het denken zet, aldus Van der Wee. ‘Zij vertelden dat ze de parallellen zagen tussen de heksenvervolgingen toen en sociale media nu: alles kan tegen je worden gebruikt. Met name onder jongeren bleek de installatie populair – precies de doelgroep die we meer willen bereiken. Dat lukt met klassieke video’s niet.’
Niet alle bezoekers willen deelnemen aan de installatie. Enkelen ervaren weerstand bij technologie in het algemeen of AI in het bijzonder: ze konden voor hun gevoel niet goed genoeg overweg met het aanraakscherm of waren sceptisch over het praten tegen een computer. ‘We hebben de eerste vragen doelbewust laagdrempelig gemaakt, met vragen waarop je alleen maar ja of nee hoeft te zeggen,’ legt Ter Heide uit. ‘Zo kunnen bezoekers eerst kennismaken met de technologie voordat ze goed moeten nadenken over hun antwoorden.’
‘Dankzij AI kun je heel snel een prototype in elkaar zetten’
Plannen voor doorontwikkeling
De AI-installatie is duidelijk een aanvulling voor het museum, vindt Van der Wee. De directeur heeft dan ook plannen voor doorontwikkeling. ‘We ontvangen bezoekers van over de hele wereld. Daarom zou het welkom zijn ook andere talen dan Nederlands en Engels aan te bieden. Verder willen we graag meer scenario’s ontwikkelen, waarin we ook andere vormen van hedendaagse discriminatie en uitsluiting aanstippen.’
Ter Heide wil culturele instellingen aanmoedigen kunstmatige intelligentie in te zetten om hun verhaal nog beter voor het voetlicht te brengen. ‘Men is vaak bang dat het jaren kost om een product als dit te ontwikkelen. Dit proces duurde maar vier maanden. Dat is het voordeel van AI: je kunt heel snel een prototype in elkaar zetten. Wees niet bang om te experimenteren: probeer het gewoon.’
Tips van Museum de Heksenwaag en ImproVive
Stel een duidelijk doel vast. Kunstmatige installatie inzetten in het contact met het publiek klinkt heel tof, maar wat wil je er precies mee bereiken? Zet dat goed op papier voordat je begint.
Begin laagdrempelig. Dankzij kunstmatige intelligentie kun je in korte tijd een relatief goed product ontwikkelen.
Ga in gesprek met je doelgroep. Test in een zo vroeg mogelijk stadium met de doelgroep die je wilt bereiken. Op die manier laat je je eigen verwachtingen ook makkelijker los.
Auteur: Anne van den Dool
