Auteursrechten voor makers: wat wordt het online leven van jouw werk?
Door je werk online beschikbaar te stellen kun je als maker een groot, en soms ook onverwacht, publiek bereiken. Een mooie kans die ook nieuwe vraagstukken oplevert. Bijvoorbeeld over auteursrechten. Hoe regel je dit goed? Wij leggen het aan je uit!
Stel je bent een maker van kunst of cultuur en je wil je werk digitaal beschikbaar maken, bijvoorbeeld…
- Een fotograaf die natuurfoto’s op Flickr wil plaatsen
- Een sciencefictionschrijver die een nieuw boek wil uitgeven
- Een talkshowhost die zijn liveshow ook via zijn eigen website wil streamen
- Een acteur die een stukje uit een toneelvoorstelling via Twitter wil delen
- Een componist die een uitvoering van haar werk op YouTube wil zetten
Dan is het prettig om, voordat je nieuw werk online deelt, inzicht te hebben in je juridische positie.
Wat zet je online en waarom?
De eerste vraag is wat je precies online wil gaan zetten en waarom je dat wil doen. Wil je dat mensen het werk alleen bekijken of mogen ze het ook downloaden? Mogen anderen jouw werk vrij aanpassen of hergebruiken, of alleen onder bepaalde voorwaarden? Wil je dat ze bij hergebruik van je werk je naam erbij vermelden of is dat niet nodig? En mogen ze het ook gebruiken voor commerciële doeleneinde of liever niet?
Het beantwoorden van deze vragen helpt je om te bepalen onder welke voorwaarden je het werk gaat delen. Je kunt dit vastleggen in een licentie of gebruikersvoorwaarden. Dat kan bijvoorbeeld met een Creative Commons-licentie (CC). Daarmee is voor alle gebruikers duidelijk wat ze wel of niet met je werk mogen doen. Om te bepalen welk type licentie voor jou geschikt is heeft CC een handige tool ontwikkeld: Choose a License (creativecommons.org) (Opent een externe link)
Om de juiste licentie te bepalen voor jouw werk heeft heeft Creative Commons een handige tool ontwikkeld: Choose a License.
Wie zijn de rechthebbenden?
Als je een nieuw werk maakt, ontstaat daar automatisch auteursrecht op. Je hoeft er niks voor te doen en gebruikers mogen jouw werk dan niet zonder toestemming hergebruiken.
Naast je eigen rechten, is het ook belangrijk om rekening te houden met rechten van anderen. Omdat je het werk samen met een ander maakt of omdat je iets van een ander gebruikt. Denk bijvoorbeeld aan een samenwerking met musici, componisten, choreografen of een producent en het gebruik van een gedicht, tekst, foto of kunstwerk. Vraag toestemming voor het online plaatsen van het werk en de voorwaarden waaronder je dat doet.
Een uitzondering: werken uit het publieke domein, waar geen auteursrecht meer op rust omdat de maker 70 jaar of langer overleden is, mag je sowieso vrij gebruiken. Op jouw nieuwe bewerking ontstaat nieuw auteursrecht. Het hergebruik door anderen kun je vastleggen in licenties.
Wanneer je toestemming krijgt van een rechthebbende om het werk te gebruiken in een fysiek of live product, betekent dit niet automatisch dat je ook toestemming hebt voor online verspreiding. Vraag dit dus expliciet na bij rechthebbenden als je van plan bent het werk online te delen.
Toestemming voor online gebruik
Toestemming van rechthebbenden om het werk te gebruiken in een fysiek of live product, betekent niet automatisch dat je ook toestemming hebt voor online verspreiding. Vraag dit dus expliciet na bij rechthebbenden als je van plan bent het werk online te delen.
Een uitzondering: werken uit het publieke domein
Werken waar geen auteursrecht meer op rust omdat de maker 70 jaar of langer overleden is, mag je vrij gebruiken. Ook voor commerciële doeleinden. Op jouw nieuwe bewerking ontstaat nieuw auteursrecht. Het hergebruik door anderen kun je vastleggen in licenties.
Weet je niet zeker of een werk publiek domein is?
Waar zet je het werk online?
Er zijn veel verschillend manieren om een werk online beschikbaar te stellen. Dat kan bijvoorbeeld via je eigen website, de website van een derde partij, via social media of online platforms zoals YouTube of Bandcamp.
Deze platforms hanteren hun eigen voorwaarden waaronder je het werk beschikbaar kunt stellen. Zorg ervoor dat je uitzoekt wat die voorwaarden inhouden voor je eigen (rechts)positie.
Welk verdienmodel hanteer je?
Wil je je werk gratis beschikbaar stellen of wil je er een vergoeding voor krijgen? Welke tarieven ga je voor welk soort gebruik hanteren? Je kunt als maker zelf licenties of gebruiksvoorwaarden uitgeven waarin beschreven staat wat anderen met het werk mogen doen. Als verdienmodel kun je bijvoorbeeld kiezen voor betaalde downloads of een abonnementssysteem rechtstreeks vanaf je eigen website. Enkele bekende voorbeelden zijn: Lubach TV, (Opent een externe link) waar je tegen betaling de opnamen van Arjan Lubach's liveshow kan bekijken, Unveil (Opent een externe link), een wereldwijd platform voor kunstfotografie dat gebruik maakt van blockchain technologie en Wattpad (Opent een externe link), een platform waarop schrijvers hun verhalen delen met een wereldwijde lezerscommunity.
