AI in de culturele sector: ontdek waar de waarde voor jouw organisatie ligt

De toepassingen van AI zijn al ingebed in ons dagelijks leven, al zijn we ons daar wellicht niet altijd bewust van. Denk bijvoorbeeld aan de op maat gemaakte playlists van Spotify, productsuggesties op Bol.com en virtuele assistenten als Siri. Deze voorbeelden bevatten allemaal een vorm van AI. En met de komst van generatieve AI-tools als ChatGPT, Bard, DALL-E en Midjourney is er een enorme stap gezet in het toegankelijk maken van AI-toepassingen voor een breed publiek.

Wat betekent Artificial Intelligence?

Er zijn veel verschillende definities van AI. Wij hanteren de definitie die het beste aansluit op de mogelijkheden van AI in de creatieve en culturele sector:

Toepassingen van AI in de creatieve en culturele sector

De toepassingen van AI in de creatieve en cultuursector zijn oneindig. We zien dat de erfgoedsector al belangrijke stappen zet. Zij passen AI bijvoorbeeld toe om handgeschreven brieven doorzoekbaar te maken, gezichtsherkenning in audiovisueel materiaal om fragmenten gemakkelijker te vinden en om nieuwe verbanden te leggen tussen Europese archieven. De waarde van de gedigitaliseerde collectie neemt hiermee toe en de collectie wordt toegankelijker voor het publiek.

Maar mogelijke toepassingen van AI zijn er op allerlei vlakken en voor alle disciplines. We delen de mogelijkheden op in de vier kwadranten van het DEN Focusmodel:

• Optimaliseren en automatiseren van werkprocessen. Dit kan leiden tot een kostenbesparing en efficiency verhoging. Denk bijvoorbeeld aan automatische vertalingen van flyers, het bewerken van film en foto’s of het beantwoorden van (veelgestelde) vragen van publiek via een chatbot.
• Waarde toevoegen voor je organisatie en/of publiek. AI kan een belangrijke rol spelen in het toegankelijker maken van het aanbod voor het publiek, bijvoorbeeld door live ondertiteling of vertalingen. Voor organisaties is het mogelijk om kosten te besparen door bezoekersaantallen te voorspellen en de personeelsinzet hierop aan te passen.
• Publieksbeleving verbeteren. Het persoonlijk bedienen van je publiek draagt bij aan de beleving. Denk bijvoorbeeld aan de gepersonaliseerde aanbevelingen op VOD-platforms of gepersonaliseerde digitale interactieve tours met apps als smARTify.
• Nieuwe producten mogelijk maken. AI is een nieuw hulpmiddel dat makers kunnen gebruiken. Bijvoorbeeld als inspiratie bij het maken van nieuwe muziek, het digitaal restaureren van een schilderij of om nieuwe verbanden te leggen in je collectie.

Ethische vraagstukken rondom AI

Na een periode van hoge verwachtingen over de mogelijkheden van AI is er nu veel aandacht voor de ethische vraagstukken en beperkingen van AI. We noemen er een aantal:

• Kwaliteit: De kwaliteit van uitkomsten varieert en het is niet altijd te achterhalen op basis van welke informatie een uitkomst is gebaseerd en of deze juist is.
• Bias: Veel AI-toepassingen (met name generatieve AI) hebben een Amerikaanse en Europese bias. De uitkomsten zijn daarmee niet representatief voor iedereen en voor alle werelddelen.
• Auteursrechten: Generatieve AI gebruikt informatie en beelden waar auteursrechten op liggen. Auteurs en makers worden hier niet voor erkend of beloond.
• Vertrouwen: Het gebruik (of misbruik) van AI kan ten koste gaan van de geloofwaardigheid van informatie. Wat is nog echt en wat niet?
• Duurzaamheid: Het trainen en gebruiken van AI-modellen verbruikt een enorme hoeveelheid stroom.

In dit artikel lees je meer over publieke waarden als onderdeel van je digitale strategie.

AI en digitale transformatie

AI is een van de digitale technologieën die organisaties kunnen toepassen in de digitale transformatie. Het gesprek voeren over de voor- en nadelen, het experimenteren met beschikbare AI tools, legt een basis voor een innovatieve organisatiecultuur. 

Praktisch past het bij een innovatieve werkwijze en kan bijdragen aan procesoptimalisatie, kan het waarde toevoegen voor het publiek (bv. door nieuwe verbanden bloot te leggen) en helpt het om communicatie op doelgroepen af te stemmen. Het werken met generatieve AI wordt ook wel als ‘een extra collega’ gezien.

Wat kan DEN voor jou betekenen?

Als kennisinstituut verkent DEN voor én met de sector de waarde van AI voor culturele organisaties. We maken de kansen inzichtelijk, waarbij we rekening houden met de beperkingen die er zijn. Doordat deze technologie continu in ontwikkeling is, hebben ook wij nog niet het antwoord op alle vragen.

DEN nodigt alle culturele organisaties daarom uit om met ons deel te nemen aan deze zoektocht. Door samen meer kennis op te doen, het delen van ervaringen (tips én fouten; positieve ervaringen en kritische blikken), ons te verdiepen in de kansen en beperkingen en te experimenteren kunnen we AI op een waardevolle, verantwoorde en verstandige wijze toepassen en verkennen in culturele organisaties.

Iedereen kan meedoen. In de woorden van Stanford University:

Waarmee gaat DEN aan de slag?

• Verkenning: DEN start binnenkort een verkenning om te achterhalen waar de behoeften van de cultuursector ligt wanneer het gaat om werken met AI. De verkenning is tweeledig: we starten met een survey en gaan daarna het gesprek aan met geïnteresseerden uit de culturele sector. Heb je hier vragen of ideeën over of wil je hier aan bijdragen? Neem contact met ons op (Opent een externe link)!
• Kennis en inspiratie: We delen binnenkort inspirerende voorbeelden van AI-toepassingen in de culturele sector op de website en in de nieuwsbrief (Opent een externe link).
• Training: We breiden ons opleidingsaanbod in de DEN Academie uit om de kennis over AI in culturele organisaties te vergroten.

• Heb je andere ideeën of suggesties? Laat het ons weten (Opent een externe link)!

Onze tips om nu je kennis te vergroten:

• Heb je nog geen of beperkte kennis over AI? Start dan met dit online leerprogramma (Opent een externe link) dat speciaal voor de creatieve en culturele sector is ontwikkeld. Liever breed starten? Dat kan met dit algemene online leerprogramma (Opent een externe link).
• Meer weten over hoe AI werkt? En wat je er wel en niet mee kunt? Luister dan naar de ontnuchterende podcast Welkom in de AI-fabriek (Opent een externe link).
• Benieuwd naar het standpunt van de werkgroep Cultuur en Media (onderdeel van de Nederlandse AI Coalitie)? Lees hier het position paper (Opent een externe link).
• Op zoek naar de juiste generatieve AI-tool? Gebruik dan dit handige overzicht van Super Human (Opent een externe link). Future Tools (Opent een externe link) en There’s an AI For That (Opent een externe link) geven een overzicht van (vrijwel) alle generatieve AI-tools.