Streaming: Kleine footprint - grote impact, ontdekt Festival Oude Muziek Utrecht

Het belang van digitaal aanbod in combinatie met duurzaamheid - een zogenaamde Twin transition - was voor Festival Oude Muziek Utrecht reden om de CO2-impact van zaalvoorstellingen en online streaming te laten onderzoeken. "Zelf zouden we een dergelijk onderzoek nooit kunnen uitvoeren", verklaart Inge, die zich als cultuurmarketeer hoofdzakelijk bezighoudt met het streamingplatform EMTV.

Als eerste nam adviesbureau PHI Factory het openingsconcert van het festival in 2023 onder de loep. "Een optreden van het Franse gezelschap La Tempête in de Grote Zaal van TivoliVredenburg, dat met 1.717 bezoekers was uitverkocht", vertelt Hitske, projectleider EMTV en planner van het festival. "Er werd oude muziek gebracht in de context van het heden. De zangers liepen veel door de zaal, wat voor de techniek soms best lastig was." Het concert was gratis online te volgen (live en via video on demand (VOD)) en bereikte in 2023 ruim 4000 kijkers en dat aantal loopt nog steeds op. Hitske: "Omdat we dit concert in samenwerking met NPO Klassiek brachten, zorgde AVROTROS voor het geluid en het camerawerk."

Publieksdata

Het tweede gemeten concert werd in de Utrechtse Domkerk gegeven door het Belgische Huelgas Ensemble en bijgewoond door 546 fysieke bezoekers. Online werden 266 livestream-kijkers en op de meetdatum ruim 300 VOD-kijkers geteld. De opnames van dit concert zijn nog steeds terug te zien. “Deze hebben we zelf in samenwerking met onze mediapartner ConcertoMedia verzorgd. De registratie is gedaan door één geluidsman en vier cameramensen", zegt Inge, die ook meehielp met het verzamelen van gegevens voor het onderzoek. "Wij maken voor EMTV gebruik van Vimeo. Het mooie daarvan is dat dit platform al heel veel online publieksdata verzamelt. Zo konden we goed zien hoeveel mensen op welk moment en via welke apparatuur de concerten bekeken. Daarnaast hebben we bij de zalen en de filmcrew nagevraagd wat ze hebben gebruikt voor de productie. Aan de ensembles hebben we gevraagd met hoeveel mensen ze waren gekomen, waar vandaan en met welk vervoermiddel. We houden elk jaar een publieksenquête, waarin we onder meer vragen hoe bezoekers naar het festival zijn gekomen. Ook hebben we een aardig beeld van de afgelegde afstanden door postcodes die we van concertbezoekers hebben. Uiteraard zijn de gegevens die we verzamelen nooit tot individuele bezoekers te herleiden en volledig geanonimiseerd."

Online aanbod 0,6 tot 1,6 procent van de totale CO2-uitstoot

Belangrijkste uitkomst van het onderzoek voor Festival Oude Muziek Utrecht is dat het aandeel CO2-uitstoot van de online aangeboden concerten tussen de 0,6% en de 1,6% van de totale uitstoot ligt. Dat kan mogelijk nog verder verlaagd worden door de optie aan te bieden om alleen audio af te spelen. Inge: “Veel mensen kijken eerst een stukje van de video, om daarna alleen naar de muziek te luisteren. Streaming van audio kost minder energie dan beeld. Misschien kunnen we daar in de rekentool nog iets mee doen.” Hitske: "Het is fijn om te zien dat sommige van onze activiteiten al bijdragen aan verduurzaming."

Kilometers

De mobiliteit van de concertbezoekers heeft het grootste aandeel in de totale uitstoot. Hoewel slechts een klein deel van de fysieke bezoekers met de auto komt, is autogebruik verantwoordelijk voor de grootste CO2-impact op mobiliteit. "Dan realiseer je je dat het ook loont om ensembles met de trein te laten komen", benadrukt Hitske. "Anders hadden we veel hoger in de CO2-uitstoot gezeten. Bovendien is het een voordeel dat de musici uit het buitenland hier voor meerdere concerten waren. Dat proberen we altijd zo te plannen. In de berekening van de milieu-impact kun je dan de gereisde kilometers delen door het aantal gegeven voorstellingen. Voor een deel van de festivalbezoekers geldt dat natuurlijk ook wanneer ze van ver komen en in Utrecht verblijven om meerdere concerten te bezoeken. Daar hebben we overigens geen cijfers van, maar je kunt aannemen dat een festival daardoor duurzamer is dan losse concerten." Dat verhoudingsgewijs het autogebruik van de bezoekers de grootste ecologische voetafdruk achterlaat, kan volgens Inge niet geheel worden voorkomen. "Je kunt het gebruik van openbaar vervoer wel stimuleren, maar niet afdwingen. We moeten ook niet vergeten dat een deel van de bezoekers slecht ter been is en daarom alleen met de auto kan komen."

Waardevol

"Streaming; gewoon doen!" is de tip die Hitske heeft voor andere culturele instellingen. "De impact op CO2-uitstoot is miniem en het is zonde als een productie eenmalig wordt uitgevoerd en vervolgens nooit meer bekeken en beluisterd kan worden. Onze online concerten hebben meerwaarde doordat veel meer mensen - bijvoorbeeld met een beperking of uit het buitenland - ervan kunnen genieten. Bovendien vinden we het waardevol dat de concertregistraties op deze manier digitaal gearchiveerd zijn. Enige nadeel; het is best duur om iets goed en mooi op te nemen. Maar als je ergens een budgetje kunt reserveren, zou ik adviseren het aan streaming te besteden."

Oude muziek op EMTV

Het Festival Oude Muziek Utrecht is een tiendaags muziekfestival dat sinds 1982 jaarlijks plaatsvindt. In 2018 werd voorzichtig begonnen met het digitaal opnemen van concerten. "Een collega zag daar wel potentie in", vertelt Hitske, "maar we hadden nooit echt tijd om er iets moois mee te doen. Toen we vanwege corona geen festival konden organiseren, hebben we de kans gegrepen om écht online te gaan. Doordat we op tijd waren met het annuleren van het festival, hadden we weinig kosten gemaakt. Het geld dat we overhielden, aangevuld met steun van Cultuurloket DigitALL, hebben we gebruikt om het platform EMTV op te bouwen. Daarmee zijn we concerten gaan opnemen en livestreamen. Zo konden we ook musici - voor een groot deel zzp’ers - aan het werk houden."

Aanvankelijk konden alleen live gestreamde concerten worden bekeken. Later zijn alle video’s uit het archief online gezet als VOD. “Die konden mensen met een maand- of jaarabonnement zo vaak kijken als ze maar wilden", vervolgt Hitske. “Vergelijkbaar met Netflix. Naast een jaarabonnement kunnen mensen ook losse kaartjes voor een livestream kopen: een pay-per-concert-model, vergelijkbaar met het per film betalen van Pathé Thuis." Inge heeft gemerkt dat dit in een behoefte voorziet, aangezien veel mensen liever niet vastzitten aan een abonnement. "Zij geven verhoudingsgewijs liever meer uit aan een aantal losse concerten, dan dat ze een abonnement nemen."

Per festival worden er zo’n veertig concerten opgenomen en toegevoegd aan EMTV. In 2024 waarschijnlijk nog meer. Inge: "In totaal hebben we nu 350 concerten online staan. Alleen volledige registraties van hoge kwaliteit, wat best uniek is."

Opmerking bij de begrippen CO2e en CO2:

Koolstofdioxide-equivalent (CO₂e) is een maat om aan te geven hoeveel een gegeven hoeveelheid broeikasgas bijdraagt aan de opwarming van de aarde, gebruikmakend van een equivalente concentratie CO₂e. CO₂ equivalent geeft aan dat alle broeikasgassen die bijdragen aan klimaatverandering, uitgedrukt zijn in CO₂. Daarom kiezen we in deze tekst om de term CO₂-impact te gebruiken, terwijl de meetresultaten in CO₂e zijn uitgedrukt.

De belangrijkste uitkomsten van de metingen: