Het Nederlands Dans Theater ontdekt: extra CO2-uitstoot bij streamen is maar 2,7%

Voor het onderzoek dat PHI Factory in opdracht van DEN uitvoerde werd een voorstelling uit september 2023 gemeten. “Het betrof een zogenaamde triple bill, wat eigenlijk drie voorstellingen in één zijn”, verduidelijkt Linda. “Deze choreografieën waren extra interessant om online te brengen, omdat we een camera in de kap van de zaal hadden gehangen. Eén van de choreografen werkt veel met patronen, die van bovenaf prachtig in beeld gebracht konden worden. Ook kun je door in te zoomen goed emoties overbrengen. Voor registraties werken onze eigen mensen van het beeld en geluid altijd samen met een team van externe cameramensen.”

Binding houden en toegankelijkheid

Samen met Holland Festival en Internationaal Theater Amsterdam heeft NDT het Digitaal Theater opgezet. Binding houden met een groot (inter)nationaal publiek is voor NDT een van de belangrijkste redenen om online voorstellingen te brengen. “Zo hoeven we niet elk jaar fysiek naar bijvoorbeeld Azië met onze voorstellingen, waar wel een groot en zeer geïnteresseerd publiek zit. Zij kunnen onze dansvoorstellingen, in de periodes dat we het continent niet fysiek aandoen, via livestreams beleven.” Een tweede belangrijke doelstelling van Digitaal Theater is het vergroten van de toegankelijkheid en het bereiken van een meer divers publiek. Daarnaast kan NDT haar repertoire door het Digitaal Theater een nog langer leven geven.

Animo voor online voorstellingen is er volop, zo heeft Linda gemerkt. “We hebben piekmomenten gehad, waarop er mensen uit negentig verschillende landen naar een stream keken.” Uit het onderzoek blijkt dat het publieksbereik via Video-on-Demand (VOD) nog veel groter kan worden dan met livestreaming. Bovendien wordt zo de milieu-impact per online kijker nog lager, heeft PHI Factory berekend. Tot dusver zijn we beperkt in VOD’s vanwege (muziek)rechten. Zeker als er in een werk vijf verschillende muziekstukken worden gebruikt, waardoor je met evenzoveel muziekuitgevers te maken hebt. Dat maakt het wereldwijd uitzenden van voorstellingen een kostbare exercitie. We voeren gesprekken met collega-instellingen en experts in binnen- en buitenland over hoe we hierin kunnen samenwerken.”

Online streaming geeft NDT tevens de mogelijkheid om het publiek iets extra’s aan te bieden. “Contextprogrammering”, noemt Linda het. “Als het zaalpubliek tijdens de pauze een drankje pakt, tonen we in Digitaal Theater bijvoorbeeld een interview met de choreograaf die over het stuk vertelt. We laten dansers aan het woord, of laten beelden van de repetitie zien. Vaak sturen we die contextvideo’s ook naar de bezoekers in de zaal, zodat zij er later thuis naar kunnen kijken. Het digitale aanbod beperkt zich niet tot onze voorstellingen. We doen nog veel meer met digitaal: we verzorgen bijvoorbeeld ook online workshops. Dat moet je natuurlijk op een goede manier faciliteren. De verbinding en de kwaliteit van beeld en geluid moeten op orde zijn, zodat docenten de cursisten probleemloos feedback kunnen geven. Vanzelfsprekend is het ook duurzaam, want internationale cursisten hoeven niet naar Nederland te vliegen om deel te nemen.” NDT wil collega-instellingen graag inspireren met Digitaal Theater. Linda adviseert: “Kijk wat er digitaal mogelijk is. Sommige producties lenen zich heel goed om digitaal in beeld te brengen. Door gebruik te maken van verschillende camerahoeken en in te zoomen, zorg je echt voor toegevoegde waarde. Het vraagt een investering, maar je bereikt er ook een groter publiek mee. Het is geen alternatief, maar een mooie, duurzame aanvulling op de zaalvoorstellingen.”

Impact reisbewegingen

Voor NDT zijn online voorstellingen geen vervanging van live aanbod; het fysieke en online aanbod zijn complementair aan elkaar. Naast het onderzoek naar de uitstoot van het Digitaal Theater liet NDT zijn hele productieketen en bedrijfsvoering onderzoeken. Mobiliteit is een van de categorieën die tijdens het onderzoek werd gemeten. Linda: “Daarin willen we zeker stappen maken wat betreft duurzaamheid. Wellicht door minder te reizen, maar de realiteit is wel dat we een reizend internationaal gezelschap zijn. Dat is nadrukkelijk ook onze opdracht vanuit de overheid. Om de impact toch te verlagen, kunnen we kiezen voor schonere brandstoffen en in plaats van het vliegtuig vaker de trein nemen. Omdat reisbewegingen van het publiek ook een grote impact hebben motiveren we onze bezoekers om duurzaam te reizen.” Een groot voordeel voor NDT is dat het zich bevindt in Amare, een nieuw en zeer duurzaam onderwijs- en cultuurcomplex in hartje Den Haag. “Gelegen op loopafstand van de beide stations hier”, benadrukt Linda.

Materiaalgebruik: decor en kostuums

Ook de productie van decors en kostuums is meegenomen in het onderzoek. “Hoewel het hier eigenlijk over een stukje van het creatieproces gaat, was de overweging dat we zonder decor en kostuums geen dansvoorstelling kunnen brengen. De voetafdruk van materiaalgebruik is bij ons dan ook verreweg het grootst, ondanks dat we een eigen kostuumatelier en verfatelier hebben. Daar wordt waar mogelijk voor duurzame materialen gekozen en experimenteren we op innovatieve wijze met natuurlijke verven en stoffen. Voor het neerzetten van een productie moeten telkens weer decors en kostuums worden gemaakt. In het geval van de onderzochte voorstelling zelfs maal drie, omdat het drie verschillende werken betrof. In het eerste stuk zaten vijftien dansers, dus werden er ook vijftien kostuums op maat gemaakt. Als we het seizoen erop hetzelfde stuk opnieuw uitvoeren met een nieuwe cast, kijken we wel of kostuums hergebruikt kunnen worden door andere dansers met dezelfde maten of door ze te verstellen. We hebben ook een soort digitale kostuumbijbel, waarin alle kostuums gearchiveerd, beschreven en geïllustreerd zijn met foto’s.”

Tool

PHI Factory ontwikkelde op basis van de metingen bij Festival Oude Muziek en NDT een rekentool, die de hoeveelheid CO₂-uitstoot inzichtelijk maakt. Vooringevulde waarden in de tool zijn gebaseerd op gemiddelden uit het onderzoek. “Het ene kostuum is veel arbeidsintensiever om te maken dan het andere, dus daar zijn gemiddelde waardes voor bepaald”, noemt Linda als voorbeeld. “Ook op de omvang van de decors zijn gemiddelden losgelaten. Als je bij een grote productie een groot decor van 100 procent berekent, wordt dat bij middelgrote en kleine decors respectievelijk 40 en 20 procent van de uitstoot.”

Linda en haar collega’s willen graag ervaringen uitwisselen met andere culturele instellingen. “Zo kunnen we elkaar inspireren en van elkaar leren. En daardoor als sector grote stappen zetten in verduurzaming.”

Header afbeelding: ©Rahi Rezvani, Nederlands Dans Theater, Marne van Opstal & Imre van Opstal, the point being, Dansers NDT 1