We hebben het over zogenaamde ‘generatieve AI’, zoals ChatGPT en Copilot. De data die gebruikt worden in deze AI-tools, worden op grote schaal van het internet ‘gescraped’ door zoekbots. Het gebruik van deze AI-tools kan natuurlijk heel handig zijn: met Deepl vertaal je in een oogwenk je zaaltekst in het Italiaans, in Midjourney maak je precies het plaatje dat je nodig hebt voor een nieuw evenement en in Copilot herschrijf je de tone of voice van je Instagrampost.

Voor gebruikers van deze AI-tools is het belangrijk dat er veel, kwalitatief hoogstaande en diverse data worden opgenomen. Maar vaak is niet duidelijk welke data door de zoekbots is binnengehaald en of er nog auteursrecht rust op deze data. We hebben het dan over de ‘input-kant’ van AI-tools. Een ander dilemma is de vraag wie het auteursrecht heeft op door AI-gegenereerde werken. Dit noemen we ook wel de ‘output-kant’ van AI. In dit artikel beantwoorden we de belangrijkste vragen over AI en auteursrechten.

Samenvatting

In dit artikel worden de belangrijkste vragen over AI en auteursrechten besproken. Het gaat om de input-kant, waarbij techbedrijven data van het internet gebruiken voor hun AI-tools, zonder altijd rekening te houden met de rechten van de makers. En het gaat om de output-kant, waarbij AI-tools werken genereren die mogelijk geen auteursrecht hebben, omdat ze niet door een menselijke auteur zijn gemaakt. Er zijn verschillende manieren om je werk te beschermen of te vergoeden, zoals opt-out, toegang onmogelijk maken, data poisoning of een vergoedingssysteem. Maar de wetgeving loopt nog achter op de ontwikkelingen en er zijn veel grijze gebieden en onduidelijkheden.

Mogen techbedrijven zomaar alles gebruiken dat online staat?

Het is zeer de vraag of techbedrijven gebruik mogen maken van werken waar nog auteursrechten op rusten als input voor hun AI-systemen of dat ze daarmee inbreuk maken op het auteursrecht van makers. Op grond van Europese wetgeving is het ‘minen’ van data voor wetenschappelijke doeleinden toegestaan. Voor commerciële toepassing is dat onder striktere voorwaarden ook mogelijk, maar kunnen auteursrechthebbenden door middel van een ‘opt-out’ aangeven dat hun werk niet mag worden gebruikt.

Buiten de EU – waar veel van de koplopers in AI actief zijn - gelden vaak andere regels. Zo is het ‘scrapen’ van data voor AI-datasets in de VS veel makkelijker en kent Japan helemaal geen beperking voor commerciële datamining. Zo kunnen activiteiten van techbedrijven die binnen de EU mogelijk inbreuk maken op auteursrechten van makersbuiten de EU volkomen legaal zijn.

Hoe weet ik of mijn data is opgenomen in AI-datasets?

Als je online iets hebt gepubliceerd, of dit nou een artikel, video of kunstwerk is, kun je gebruikmaken van de tool haveibeentrained.com (Opent een externe link) om na te gaan of je werk is opgenomen in AI-datasets. Dat is puur informatief: het is niet mogelijk om werk te verwijderen uit een bestaande dataset.

Wat kun je doen zelf doen?

Opt-out: zo bescherm je jouw data tegen scrapen

De Kunstenbond biedt tips (Opent een externe link) om je werk te beschermen tegen webscrapers, zoals het toevoegen van de tag ‘robots.txt’ (lees hier hoe (Opent een externe link)) of door deze tekst te plaatsen: “© Copyright reserved. No automated text and data mining is permitted on this website.”

Grote techbedrijven beginnen langzaamaan ook mogelijkheden te bieden om je werk te beheren. Zo kondigde OpenAI (Opent een externe link), het bedrijf achter o.a. ChatGPT, aan een rechtenmanager te ontwikkelen voor makers.

Makers kunnen zich aansluiten bij collectieve acties. De International Confederation of Music Publishers lanceerde recent het online portaal rightsandai (Opent een externe link) waar rechthebbenden hun werk kunnen beschermen tegen webscraping. De Federatie Beeldrechten lanceerde recentelijk ‘AI Opt Out Now’ (Opent een externe link), een nieuwe standaard voor rechtenvoorbehoud voor AI-training door commerciële partijen.

Toegang onmogelijk maken

De Koninklijke Bibliotheek heeft recent technische maatregelen genomen om te voorkomen dat commerciële bedrijven zonder toestemming auteursrechtelijk beschermde werken opnemen in hun datasets.

Data poisoning

Nightshade (Opent een externe link) en Glaze (Opent een externe link) bieden een creatieve oplossing voor het auteursrechtenprobleem in generatieve AI. Deze tools maken onzichtbare aanpassingen in de pixels van een beeld. Wanneer deze afbeeldingen worden opgenomen in een AI-dataset, raakt de dataset in de war en kan het geen logische afbeeldingen meer genereren. Deze oplossing werkt alleen wanneer veel mensen de tools toepassen.

— University of Chicago researchers unleash AI poison | Capacity Media

Vergoedingssysteem

Een andere oplossing, die volgens een onderzoek van Pictoright (Opent een externe link) voor veel makers de voorkeur heeft, is om het gebruik van werken in AI-databases te vergoeden. Hiermee wordt tegemoet gekomen aan het belang van de makers enerzijds en het belang van de ontwikkelingen op AI-gebied anderzijds. Zo betaalt OpenAI voor het opnemen van nieuwsartikelen van twee internationale nieuwsorganisaties en verkoopt online platform Reddit haar data aan AI-databases.

Wie heeft het auteursrecht op de door generatieve AI gemaakte kunst?

De snelle ontwikkelingen in generatieve AI roepen vragen op over het auteursrecht op door generatieve AI gemaakte werken. Traditioneel vereist auteursrechtelijke bescherming menselijke creativiteit en keuzes. Bij AI-gegenereerde kunst is er echter geen menselijke auteur en produceert de AI-tool het werk. Er is dus in principe geen sprake van auteursrechtelijke beschermd werk. Dit is echter een grijs gebied, want gebruikers kunnen mogelijk wel auteursrecht verkrijgen op creatieve prompts of kunnen de uitkomsten bewerken waardoor ze wel auteursrechten verwerven op het eindresultaat.

In de VS werd het verzoek tot auteursrechtelijke bescherming op met AI-gegenereerde afbeeldingen in en de stijl van de graphic novel Zarya of the Dawn afgewezen. De maker kreeg wel het auteursrecht op de prompts, zelfgeschreven teksten en het werk als geheel.

— Photo courtesy: Kris Kashtanova (maker van Zarya of the Dawn)

In dit artikel geven we antwoord op veelgestelde vragen rondom AI en auteursrecht. Omdat de AI-ontwikkelingen sneller gaan dan de wetgeving, is er nog niet op alle antwoorden een vraag, zijn er grijze gebieden en veranderen de juridische oordelen nog. We blijven je op de hoogte houden van nieuwe ontwikkelingen!