Nieuwe Instituut zet chatbots in om klant en informatie dichter bij elkaar te brengen

Curatorial gap

Als het nationale museum voor architectuur, design en digitale cultuur loopt het Nieuwe Instituut in Rotterdam natuurlijk graag voorop in de grote ontwikkelingen. Daarbij moeten we ook zeker denken aan kunstmatige intelligentie. Digitaal expert Jaap Stronks is een van de collega’s die zich hiermee bezighoudt. Zijn doel: alle informatie waarover het Nieuwe Instituut beschikt zo dicht mogelijk bij de fysieke én digitale bezoeker brengen. ‘Op die manier groeit hopelijk ook het bereik onder mensen die het museum niet makkelijk kunnen bezoeken. Daarvoor moet je wel meer doen dan alleen ruwe informatie presentereren: het gaat om betekenisgeving, door een context te bieden en aan te sluiten bij de interessewereld van de doelgroep.’

Neem bijvoorbeeld de informatie die in het archief opgeslagen ligt. Veel daarvan is voor een grote groep bezoekers interessant, maar is niet toegankelijk voor het grote publiek. Andersom willen mensen van alles weten, maar komen ze niet altijd bij de juiste, betrouwbare informatie terecht. Dat wordt ook wel de curatorial gap genoemd, legt Stronks uit. ‘Met tentoonstellingen proberen we die kloof te overbruggen, maar er kan nog zoveel meer. Ik wil een infrastructuur creëren die de gap kan dichten, door onze informatiebronnen te verrijken en zo voor een breed publiek toegankelijk te maken.’

Informatie op maat

AI kan helpen om informatie gericht en voor een breed publiek beschikbaar te maken, weet Stronks uit ervaring. De afgelopen tijd experimenteerde hij met verschillende chatbots, waaraan digitale en fysieke bezoekers allerlei vragen kunnen stellen: van de tentoonstellingen en evenementen die op dit moment zijn te bezoeken tot de geschiedenis van een specifiek collectiestuk. ‘Daardoor ontstaat een interface op maat: je ziet alleen de informatie die jij vraagt of nodig hebt, in de taal die jij spreekt.’ Het prototype van de chatbot (Opent een externe link) is openbaar en kun je thuis uitproberen.

Stronks bouwt zulke tools niet helemaal zelf: hij maakt dankbaar gebruik van de developer-tools van AI-bedrijven als OpenAI (de maker van ChatGPT), Anthropic en 11labs. Voorheen ging het nog om meerdere losse bots; Stronks heeft die samengevoegd in één infrastructuur waarin alle vragen over het instituut en haar collectie beantwoord worden. Een prototype werd al eerder door bezoekers van het Nieuwe Instituut gebruikt om vragen te beantwoorden tijdens hun bezoek. ‘Ze bleken niet alleen vragen te stellen over onze collectie en programmering, maar ook over een goede pizzeria in de buurt. Daarom had ik ingesteld dat men ook daarop antwoord kreeg.’

Ook achter de schermen maakt het Nieuwe Instituut gebruik van de mogelijkheden van kunstmatige intelligentie. Rapportages met bezoekerscijfers, webstatistieken en ticketverkoop draait Stronks met één druk op de knop uit. Ook doet een door Stronks gemaakte AI-tool een voorstel voor de titel van nieuwsbrieven.

Samenwerken om kansen te benutten

Stronks beseft maar al te goed dat grote spelers als Apple en Microsoft aan soortgelijke AI-toepassingen werken. Toch belemmert hem dat niet om door te gaan met het ontwikkelen van zijn eigen tools. ‘Het is belangrijk om niet te afhankelijk te worden van een handjevol techgiganten. Bij voorkeur houd je zelf controle over je data en kies je voor tools die je gemakkelijk aan elkaar kunt koppelen. Voor de applicaties van Microsoft en Apple geldt dat niet. Het voelt soms misschien alsof er geen alternatieven zijn voor die reuzen, maar dat is zeker wel het geval.’

Het ontwikkelen van eigen tools niet alleen om autonoom te blijven, maar ook om inzicht te blijven vergaren in de werking van technologie, benadrukt Stronks. Dat vraagt wel om kennis van zaken – een tijdsinvestering waarvoor met name kleinere organisaties niet altijd ruimte hebben. ‘Ik hoop dat cultuurorganisaties hierin kunnen samenwerken en dankbaar gebruik kunnen maken van de expertise van grotere en overkoepelende instellingen. Daarmee nemen we hopelijk ook een deel van de scepsis rondom AI weg: je moet zulke tools op de goede manier leren te gebruiken om goed resultaat te krijgen. Soms overheersen de angsten en bezwaren: men is bang dat informatie op straat komt te liggen of dat medewerkers worden vervangen door technologie. Laten we samen de nuance opzoeken.’

Wat er nu nog uitziet als een chatbot, wordt op een gegeven moment een geavanceerde interface, afgestemd op de wensen van de bezoeker, voorziet Stronks. ‘Ik hoop dat we steeds weer nieuwe manieren vinden om onze archieven tot leven te laten komen. Verhalen maken en kennis uitwisselen, dat is en blijft altijd een menselijk proces.’

Tips van Jaap

• Stel een digitale strategie op. Bepaal op basis van welke principes je je digitale handelen baseert. Dat hoef je niet allemaal zelf te bedenken: andere organisaties en kennisinstituten, zoals DEN, kunnen daarbij helpen.
• Ga zelf knutselen. Laat je niet ontmoedigen door de ontwikkelsnelheid van techgiganten als Apple, Google en Microsoft. Alleen door zelf aan de slag te gaan, begrijp je wat achter de schermen van applicaties gebeurt. Ook bouw je kennis op die bij nieuwe ontwikkelingen van pas kan komen.
• Haal kennis over technologie in huis. Het is verleidelijk om het maken van een nieuwe website aan een externe partij uit te besteden, maar investeer ook in interne kennis op technologisch gebied. Zo maak je jezelf minder afhankelijk van andere organisaties en weet je beter wat de mogelijkheden zijn.
• Werk samen. Culturele instellingen hebben niet altijd de slagkracht om in hun eentje het wiel uit te vinden. Verenig je en maak dankbaar gebruik van de kennis en ervaring van grotere en overkoepelende instellingen.

Auteur: Anne van den Dool
Fotograaf: Taco de Neef