Eerlijk gebruik: zo ga je om met auteursrechten

Wil je materiaal van anderen gebruiken voor eigen werk? Dan heb je te maken met auteursrechten. Wat zijn auteursrechten? Wanneer heb je ermee te maken en hoe ga je ermee om?

Wat is auteursrecht eigenlijk?

Auteursrecht ontstaat automatisch. Het maakt niet uit of je als amateur of professional iets maakt en je hoeft er ook niets bij te vermelden. Als er auteursrecht op een werk zit, mag je het niet kopiëren, publiceren of aanpassen zonder toestemming.

Dat geldt ook voor materiaal dat je online vindt en voor opnames die je maakt van bijvoorbeeld muziekstukken, dansuitvoeringen of theatervoorstellingen.

Wanneer heb ik te maken met auteursrecht?

In principe heb je altijd te maken met auteursrechten als je materiaal van anderen wilt gebruiken voor een eigen project. Dit kan bijvoorbeeld zijn het ontwikkelen van digitaal lesmateriaal voor het onderwijs, het ontsluiten van een archief of het maken van een nieuwe productie gebaseerd op oud werk. Er zijn enkele uitzonderingen waarbij je de rechten niet hoeft te regelen, dit zijn de twee meest voorkomende:

• Sommige makers maken hun werk beschikbaar voor gebruik door derden. Dat is dan bepaald via bijvoorbeeld een Creative Commons licentie.
• De maker of rechthebbende is al meer dan 70 jaar geleden overleden. Als alle rechten verlopen zijn, wordt een creatieve uiting onderdeel van het publieke domein; dan mag je er alles mee doen.

Maak je zelf materiaal? Maak het anderen makkelijk

Wil je anderen het uitzoekwerk besparen? Maak bij materiaal dat je zelf ontwikkelt meteen de auteursrechtelijke status duidelijk. Dat doe je eenvoudig met een Creative Commons licentie. Zo weten anderen hoe ze jouw werk mogen gebruiken. Denk ook al na over het online leven van jouw werk en maak dit onderdeel van je maakproces.

Onderwijsexceptie, hoe zit dat?

"Maar ik gebruik het voor het onderwijs, dan mag het toch?" Helaas niet altijd! De onderwijsexceptie houdt kort gezegd in dat je in de klas gedeelten van een werk mag overnemen zonder de rechthebbenden om toestemming te vragen. Maar de onderwijsexceptie is er alleen voor leraren en leerlingen, niet voor culturele instellingen. Bovendien moeten onderwijsinstellingen de onderwijsexceptie afkopen. Als maker van (digitaal) lesmateriaal voor het onderwijs heb je dus gewoon te maken met auteursrechten.